- 2007
- 2008
- 2009
- 2010
- 2011
- 2012
- 2013
- 2014
- 2015
- 2016
- 2017
- 2018
- 2019
- 2020
- 2021
- 2022
- 2023
პროექტის მიზანია, მარტივად აღქმადი ინდექსის შექმა, რომლითაც შესაძლებელი იქნება საქართველოს ეკონომიკური დამოკიდებულების მონიტორინგი, დემოკრატიის ხარისხის მიხევით გაერთიანებულ ქვეყანათა ჯგუფებზე.
ეკონომიკური დამოკიდებულება შეგვიძლია აღვიქვათ, როგორც ეკონომიკური ინტეგრაცია შერჩეული ქვეყნის ჯგუფებზე ვაჭრობისა და კაპიტალის მიმოცვლის ინდიკატორების მიხედვით.
ეკონომიკური დამოკიდებულების ინდექსის მეთოდოლოგიის შემუშავდა და ინდიკატორები შეირჩა შემდეგი პრინციპების გათვალისწინებით:
∙ სიმარტივე და სანდოობა
∙ მონაცემებზე ხელმისაწვდომობა
∙ სამომავლოდ ცვლილებების შეტანის შესაძლებლობა
∙ მოდელირების და დაშვებების მინიმიზება
∙ სხვა ქვეყნებთან შედარების საშუალება
/ეკონომიკური დამოკიდებულების ინდექსი
ინდექსი აჩვენებს საქართველოს ეკონომიკურ „დამოკიდებულებას“
მსოფლიოს ქვეყნების ჯგუფებზე, მათი დემოკრატიულობის მაჩვენებლის
შესაბამისად.
ეკონომიკური დამოკიდებულების შესაფასებლად გამოყენებულია
ინდიკატორები: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები; საქონლის ექსპორტი;
საქონლის იმპორტი; საგარეო ვალი; ქვეყანაში შემომავალი ფულადი
გზავნილები.
ქვეყნები დაჯგუფებულია Economist Intelligence Unit -ის „დემოკრატიის ინდექსის“
მიხედვით – „ავტორიტარული“, „ჰიბრიდული რეჟიმი“, „არასრული
დემოკრატია“ და „სრული დემოკრატია“.
ინდექსი საზოგადოებას აძლევს ქვეყნის ეკონომიკური უსაფრთხოებისა და
ეკონომიკური გეზის უკეთ აღქმისა და გააზრების საშუალებს.
ინდექსი შემუშავებულია ინოვაციური მეთოდოლოგიით ეკონომიკური
პოლიტიკის კვლევის ცენტრის (EPRC) მიერ, USAID ეკონომიკური
მმართველობის პროგრამის მხარდაჭერით.
/ეკონომიკური დამოკიდებულების ინდექსი
ეკონომიკური დამოკიდებულების ინდექსის დინამიკა წლების განმავლობაში ნათელ სურათს იძლევა საქართველოს ეკონომიკური დამოკიდებულებების დროში ცვლასთან დაკავშირებით.
2021 წლის მონაცემებით ინდექსი სრული დემოკრატიისა და არასრული დემოკრატიის ქვეყნებისკენ არის გადახრილი – ჯამში 62.4% -ით. აქედან სრულ დემოკრატიაზე დამოკიდებულება 37,2%, არასრულზე კი – 25,2%;
2007 წელს ეს მაჩვენებელი დაახლოებით იგივე იყო – ჯამში 62,4%, იმ განსხვავებით, რომ სრულ დემოკრატიაზე დამოკიდებულება 50,9%-ს, არასრულზე კი 11,5%-ს შეადგენდა.
ეს მაჩვენებელი ძირითადად განპირობებულია ინდექსის ორი კომპონენტის – სახელმწიფო საგარეო ვალისა და პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ინდიკატორებით, რომელთა მიხედვითაც ქვეყნის ეკონომიკაში ძირითადი საინვესტიციო ჩადინებები, ისევე, როგორც გრძელვადიანი საბიუჯეტო და ზოგადად სახელმწიფო სესხები სწორედ დემოკრატიული ქვეყნებიდან მოემართება, ამოძრავებს ეკონომიკას და იწვევს მის ზრდას.
მკვეთრი სხვაობაა ავტორიტარულ რეჟიმებზე ეკონომიკურ დამოკიდებულებებს შორის 2007 და 2021 წლებს შორის – პირველ შემთხვევაში ეს მონაცემია 11%, 2021 წელს კი – 23.4%.
ეს ცვლილება, ერთი მხრივ, თავად ქვეყანათა დემოკრატიული სტატუსის ცვლილებამ გამოიწვია – მაგალითად 2011 წელს რუსეთმა გადაინაცვლა ჰიბრიდული რეჟიმიდან – ავტორიტარულ რეჟიმზე, რაც 2011 წელს საქართველოს ეკონომიკური დამოკიდებულების ინდექსის ავტორიტარულისკენ მკვეთრ გადახრაში გამოიხატა და ეს დიაგრამაზეც კარგად ჩანს;
მეორე მხრივ კი, მიუხედავად იმისა, რომ ტრადიციულად ეკონომიკურ პარტნიორთა მთავარი 10-ეული მკვეთრად არ შეცვლილა, იცვლებოდა ქვეყანათა პარტნიორობის წილი. განსაკუთრებით – საგარეო ვაჭრობაში და ფულადი გზავნილების შემთხვევაში. ცალკეული ინდიკატორების შეფასება ინდექსის შინაარსზე წარმოდგენას კიდევ უფრო უკეთ შექმნის.
/სახელმწიფო საგარეო ვალი
ინდიკატორის მონაცემები აერთიანებს საქართველოს სახელმწიფო საგარეო ვალის სტატისტიკას 2007 წლიდან ქვეყანათა ჯგუფების მიხედვით (სრული დემოკრატიის, არასრული დემოკრატიის, ჰიბრიდული რეჟიმისა და ავტორიტარული რეჟიმი, Democracy Index-ის ყოველწლიური მონაცემების შესაბამისად).
საქართველოს სახელმწიფო საგარეო ვალის სტატისტიკა მოიცავს მონაცემებს სახელმწიფოსა და მისი გარანტიით აღებული საგარეო ვალის შესახებ. კერძოდ: სახელმწიფო საგარეო სესხებს; ეროვნული ბანკის მიერ საერთაშორისო სავალუტო ფონდიდან აღებულ სესხებს; უცხოურ კონვერტირებად ვალუტაში დენომინირებულ სახელმწიფო ფასიან ქაღალდებს; სახელმწიფოს მიერ უცხოურ კონვერტირებად ვალუტაში დენომინირებულ ვალუტაში გარანტირებულ სესხებს.
/საქონლის იმპორტი
ინდიკატორის მონაცემები აერთიანებს საქართველოს საქონლის იმპორტის სტატისტიკას 2007 წლიდან ქვეყანათა ჯგუფების მიხედვით (სრული დემოკრატიის, არასრული დემოკრატიის, ჰიბრიდული რეჟიმისა და ავტორიტარული რეჟიმი, Democracy Index-ის ყოველწლიური მონაცემების შესაბამისად).
საქონლის იმპორტის სტატისტიკაში ძირითადი კრიტერიუმია საქონლის მიერ ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის გადმოკვეთა.
იმპორტში იგულისხმება ქვეყანაში პროდუქციის შემოტანა და ექსპორტირებული საქონლის რეიმპორტი.
საგარეო სავაჭრო ოპერაციების შესახებ ინფორმაციის ძირითად წყაროს წარმოადგენს შემოსავლების სამსახურის სატვირთო-საბაჟო დეკლარაციების მონაცემთა ბაზა, ასევე ბუნებრივი აირისა და ელექტროენერგიის იმპორტის მონაცემები. იმპორტისთვის პარტნიორი ქვეყანა არის – საქონლის გამომგზავნი ქვეყანა.
/საქონლის ექსპორტი
ინდიკატორის მონაცემები აერთიანებს საქართველოს საქონლის ექსპორტის სტატისტიკას 2007 წლიდან ქვეყანათა ჯგუფების მიხედვით (სრული დემოკრატიის, არასრული დემოკრატიის, ჰიბრიდული რეჟიმისა და ავტორიტარული რეჟიმი, Democracy Index-ის ყოველწლიური მონაცემების შესაბამისად).
საქონლის ექსპორტად სტატისტიკურად აღირიცხება ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის გადაკვეთა. ექსპორტში იგულისხმება როგორც ეროვნული წარმოშობის პროდუქციის გატანა საზღვარგარეთ, ისე იმპორტირებული საქონლის რეექსპორტი.
ადგილობრივი ექსპორტი მოიცავს როგორც ქვეყანაში წარმოებული, ისე საზღვარგარეთიდან იმპორტირებული იმ საქონლის ექსპორტს, რომელმაც განიცადა არსებითი სახეცვლილება ან ქვეყნის ფარგლებში გადამუშავების შედეგად მოხდა მისი ღირებულების მნიშვნელოვანი ზრდა.
საქონლით საგარეო ვაჭრობის შესახებ ინფორმაცია არ მოიცავს საქართველოს ტერიტორიაზე განხორციელებული სატრანზიტო გადაზიდვების და გამარტივებული საბაჟო დეკლარაციების შესახებ მონაცემებს, აგრეთვე არაორგანიზებულ ვაჭრობას.
პარტნიორი ქვეყანა ექსპორტისთვის არის საქონლის საბოლოო დანიშნულების ქვეყანა.
/პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები
ნდიკატორის მონაცემები აერთიანებს საქართველოს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სტატისტიკას 2007 წლიდან ქვეყანათა ჯგუფების მიხედვით (სრული დემოკრატიის, არასრული დემოკრატიის, ჰიბრიდული რეჟიმისა და ავტორიტარული რეჟიმი, Democracy Index-ის ყოველწლიური მონაცემების შესაბამისად).
პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები გულისხმობს ერთი ქვეყნის რეზიდენტის მიერ სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე განლაგებულ ეკონომიკურ სუბიექტში წილის, აქციების ან ხმის უფლების 10%-ის ან მეტის ფლობას (ან ეკვივალენტურ ძალაუფლებას), ასევე ამ კომპანიასთან დაკავშირებული სხვადასხვა ეკონომიკური ხასიათის ოპერაციების წარმოებას. პირდაპირი ინვესტიციები მოიცავს არა მხოლოდ კაპიტალის ჩადების საწყის ოპერაციას, არამედ ყოველ შემდგომ ოპერაციას. აღნიშნული განსაზღვრება ასევე ვრცელდება კაპიტალურ ინვესტიციებზე ფილიალებსა და მათ სათავო ოფისებს შორის. პირდაპირი ინვესტორის როლში შეიძლება გამოვიდნენ ფიზიკური პირები, კორპორირებული ან არაკორპორირებული კერძო და სახელმწიფო ორგანიზაციები.
პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სტატისტიკური მონაცემები მოიცავს საქართველოს ეკონომიკის ყველა სფეროს – როგორც კერძო არასაფინანსო, ისე საფინანსო სფეროებს.
გეოგრაფიულად მონაცემები ფარავს საქართველოს მთელ ტერიტორიას, ოკუპირებული ტერიტორიების გარდა. საერთაშორისო დონეზე – მსოფლიოს ყველა ქვეყანას.
/ფულადი გზავნილები
ფულადი გზავნილების ინდიკატორი ასახავს საქართველოს საბანკო სისტემაში მოქმედი ელექტრონული ანგარიშსწორების საშუალებებით (Western Union, Money Gram, Anelik, Unistream და სხვა) საზღვარგარეთიდან საქართველოში ფულადი გზავნილების მოცულობას. ინფორმაციის წყარო: საქართველოს ტერიტორიაზე მოქმედი კომერციული ბანკების (არარეზიდენტი ბანკების საქართველოს ტერიტორიაზე მოქმედი ფილიალების ჩათვლით), აგრეთვე მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების ყოველთვიური სტატისტიკური ანგარიშები.